Minggu, 21 Juli 2013

Bahan Jamita Epistel Minggu IX Dung Trinitatis, 28 Juli 2013

Gabe Parholong
3 Musa 19: 9 – 18
      A.      Patujolo
Ia Buku 3 Musa on didok do Leviticus manang ‘Kitab Para Nabi’ namarsihon angka patik dohot aturan na pinasahat ni Debata marhite si Musa na mangatur angka siulahonon jala siparangehonon ni halak Israel, songon bangso ni Debata. Marhitehite patik dohot aturan i, ditogutogu do nasida asa mangolu dibagasan habadiaon ala na badia do Jahowa Debata nasida i. Jala di bindu 19 ni buku 3 Musa on, dipatolhas do angka patik na jempek jala namarragam, alai sudena i marpardomuan tu habadiaon ni pangalaho di bagasan pardomuan tu Debata. Parsaoran tu dongan jolma dohot tu sude na humaliang. Deba angka patik n adibindu 19 on marpardomuan langsung tu isi ni patik na sampulu, deba mangatur songon dia do sibahenon nasida maradophon tano inganan dohot pangulaan nasida, ro di patik na mardomu tu pameleon manang parsombaon nasida tu Debata, jal asongon dia do parange nasida maradophon angka hasomalanhasomalan ni halak sipelebegu na humaliang nasida, na boi mangaramuni habadiaon nasida songon bangso ni Debata. Ndang pola maratur idaon parsusun ni angka patik i, sipata mamangkulingi saluhut bangso secara keseluruhan (jamak) jala sipata mamangkulingi halak marsadasada.
Diturpuk on pe tarida do ragam ni angka patik na jempek. Jala hira sude do angka patik i marrumang oraora manang angka pangalaho na so jadi ulahonon nasida maradophon angka donganna, isara ni oraora na so jadi manangko, na so jadi manolon na so tutu (bersumpah palsu), na so jadi patupahon pangarupaon (penindasan) tu dongan jolma, na so jadi mangaleai angka halak na dangol, na so jadi papeolhon uhum di paruhuman, na so jadi mangalap manaruhon hata, na so jadi manghosomi dongan manang mambaloshon na jahat alo ni n a jat. Ndang pola dipaboa dohot tangkas ise do panurat ni buku 3 Musa on, alana mangarupa angka tulisan marhite sumber P (Pentateuch). Marhite turpuk on dipatorang do pangarimpunan ni saluhutna ayat 18 na ingkon haholonganmu donganmu songon dirim (halak nampuna habadiaon ditongatonga ni ngoluna).
     B.      Hatorangan
1.       Ayat 9 – 10; Dipatangkas do dibagasan ayat on, na ingkon boi mangurupi donganna, jala ndang jadi gotilon sude, jala ingkon do pasisihon tu dongan (sigotil monis: orang pelit). Na so jadi do buaton sude parbue ni angka hauma manang anggur jala ingkon pasombuon i tu na pogos dohot tu halak dagang . Tarmasuk ma i, ingkon masilehonlehon tu na mabalu, na yatim-piatu (jaha; 3 Musa 23:22; 5 Musa 24:19-21; Rut 2:15-16).
Ketika menempati tanah Kanaan, kehidupan umat Israel berubah dari pola hidup nomaden menjadi petani-petani kecil, yang akhirnya memiliki tanah bagi dirinya sendiri. Selanjutnya yang terjadi adalah, apabila tanah yang diusahainya itu tidak subur, panen gagal, dia menjadi miskin dan menjual dirinya sendiri serta keluarganya sebagai budak. Lama-kelamaan, timbullah suatu kelompok yang semakin hari semakin makmur, tetapi, di pihak lain, rakyat miskin semakin bertambah jumlahnya. Jurang pemisah antara di kaya dan si miskin makin lebar. Mengetahui kondisi ini akan terjadi, jauh-jauh hari Tuhan memberikan hukum-Nya melalui Musa, tentang bagaimana orang yang memiliki ladang atau kebun anggur menyisakan hasil panen untuk orang miskin dan orang asing yaitu, “Pada waktu kamu menuai hasil tanahmu, janganlah kausabit ladangmu habis-habis sampai ke tepinya, dan janganlah kaupungut apa yang ketinggalan dari penuaianmu. Juga sisa-sisa buah anggurmu janganlah kaupetik untuk kedua kalinya dan buah yang berjatuhan di kebun anggurmu janganlah kaupungut, tetapi semuanya itu harus kautinggalkan bagi orang miskin dan bagi orang asing; Akulah TUHAN, Allahmu” (ay. 9-10). Ungkapan “jangan” berarti agar orang Israel membatasi diri dalam bersikap, berpikir dan bertindak negatif tentang orang lain. Salah satu penerapannya ada di dalam Kitab Rut pasal 2. Rut adalah seorang janda asing keturunan Moab yang baru tiba di Betlehem bersama mertuanya, Naomi. Mereka tidak mempunyai uang, dan pergi ke ladang Boas untuk memungut jelai di belakang penyabit-penyabit. Dari jelai yang dikumpulkan itu, Naomi dan Rut dapat membuat makanan mereka. Dalam tuntunan Allah yang ajaib, Rut bertemu dengan Boas, kerabat Naomi yang paling dekat dan berhak memperisteri Rut. Dari pernikahan Boas dan Rut lahir Obed, kemudian Obed memperanakkan Isai dan Isai memperanakkan Daud. Dari garis keturunanan Daud lahirlah Mesias. Hal ini menunjukkan kepada kita bahwa hukum Tuhan yang membawa kebaikan bagi seluruh umat manusia.
2.       Ayat 11: Didok ndang jadi manangko dohot margabus. Masuk do tu panangkoon ulaon mangarampok, manamun dohot manipu halak laho mambuat ugasan ni dongan marhite kekerasan nang marhitehite na paotooto halak. Marhite patik on, dipatuduhon do na dilindungi Debata do hak parnampunaon ni marsasahalak manang punguan. Ala ni i na mangalanggar hak parnampunaon i, na mangalo Debata do i.
3.       Ayat 12: Ndang jadi manolon (bersumpah palsu)  marhite goar ni Debata (jaha; Patik patoluhon). Masuk tuson do angka pangalaho na mansai mura manolon na tutu  mamangke goar ni Debata tu sangkap laho manipu halak manang mangampini dohot manabunihon hajahatonna. AI marhite i nunga dipadohot ibana Debata di panipuan dohot hajahaton na niulana i. Jadi torang do pangalaho na songon i mangalo patik dohot habadiaon ni Debata.
4.       Ayat 13: Ndang jadi patupaon pangarupaon (penindasan) tu dongan jolma. Dison tangkas do diorai angka halak na gogo secara ekonomi, manang secara fisik laho manindas angka halak na gale, manang angka na pogos laho mangalului paruntungan sian nasida marhite memeras gogo nasida dohot upa na so patut. Angka halak parkarejo ariari tama do mandapot upah na patut, jala berhak do ibana manjalo upana sian majikanna ganup botarina, dung sun ibana karejo dibagasan ari i. Masuk tu penindasan do molo so manigor digararhon majikanna upana i, ai molo songon i dibahen, gabe olo ma ndang mangan be parkarejoana i tu ari marsogotna i (jaha; Mat.20:8)
5.       Ayat 14: Ndang jadi buraan na nengel jala ndnag jadi mambahen partuktuhan tu halak na mapitung. Masuk tu angka halaksiasian do na nengel dohot na mapitung ditongatonga masyarakat, ala ndang singkop adong indera nasida. Jadi angka halak na singkop indera na na lima i jala so martihas,, tama do patuduhon sikap na denggan tu halak na dangol jala na naisianna. Adong do haporseaon ni halak Israel, sude bura na hinatahon ni halak boi do mangonai, nang pe so dibege halak na binuraanna i. Ala ni i dipatikhon Debata do ndang jadia buraan na partuktuhan tu nasida, isara na sangajo manogihonsa tu inganan ala taboto ndang dibereng nasida i. Ala ni i ndang jadi susaan angka halak na humurang, manang angka na martihas, baliksa ingkon sai urupan do nasida.
6.       Ayat 15: Ndang jadi papeolhon uhum di paruhuman. Paruhuman , i do dalan laho mangalului hasintongan dohot hatigforan. Ala ni i, ingkon sai uhum na tigor do sipasahaton ni angka panguhum. Debata mangido tu halak na mangulahon hageduhon (5 Musa 25:16). Ndang jadi sibelaon halak na metmet manang halak na bolon sian dalan na so patut. Patuduhonon do rasa simpati tu halak na pogos ala ni hapogosonna, jala ndang mangistimewahon  halak na marhuaso ala ni hamoraonna dohot ala ni pengaruhna. Lumobi ala ni sisip na nilehon, boi do manegai hatigoran ditongatonga ni paruhuman.
7.       Ayat 16; “Ndang jadi mangalap manaruhon hata. Halak na girgir mangalap manaruhon hata, i ma angka halak na girgir mamfitnah, manggosip, manang manghatahon na so tutu maradophon angka donganna, songon na diorai di  patik pasiahon i. Fitnah, gossip, dohot hata na so tutu, ima angka dosa na maralo tu holong ni roha jala na patuduhon sikap parmusuon tu Debata dohot tu donganna jolma. Di 1 Korint 13:6, didok, “Ndang las roha ni haholongon i mida hageduhon”. Domu tuson, didok : “ndang jadi hehe manindangi dompak mudarni donganmu”. Pandohan on boi do antusan; na so j adi bangso ni Debata mengancam ngolu ni donganna. Isarana di paruhuman (Pengadilan) na so jadi hita olo gabe sitindangi gapgap, na mambahen halak diancam hukuman mati. Alai ndada holan di paruhuman  marlangku patik on. Di luar pengadilan pe boi gabe hona ancam ngolu ni halak marhite ragam angka cara, isarana marhite fitnah. Di angka pandohan siganup ari jotjot do tarbege hata na mandok: “Fitnah lebih kejam dari pembunuhan”. Cara dia pe i, molo gab eterancam do ngolu ni halak ala ni i, na so jadi siulahonon ni bangso ni Debata.
8.       Ayat 17; “Ndnag jadi hosoman dongan dibagasan roha. Molo sala pe pambahenan ni dongan maradophon diriniba, isarana na mambahen hansit ni roha manang harugian tu diriniba, ndang jadi hasogohononhon ibana dibagsan tingki na leleng. Ingkon sipangkulingan do dongan na songon i jala sipaingoton di hasalaanna i. Ai molo so pinangkulingan ibana di hasalaanna i, gabe dohot do iba bertanggung-jawab di hasalaan na niulahonna muse, dunghon ni i tu diri ni ba nang tu halakk na asing pe. Isarana di pengadilan. Molo hosom roha ni hakim na mangadili i, boi do pangalaho i mempengaruhi haputusan, gabe ndang dapot haputusan na adil. Jala boi do parjahat sundat mngulahon hajahatonna i, aut sugari nunga hea ibana dipaingot di hasalaanna na parjolo. Hira dos do pangantusion ni on dohot patik na mandok: “Ndang jadi baloshononmu na jahat”. Unang ma nidabu uhum tu dongan ala ni na balas dendam. Ingkonsiunsaton do parmusuon ro di saluht angka parsalisian na mungkin adong dibagasan roha, maradophon saluhut angka dongan ro di angka hahaanggi  pe. Sada pangalaho na jotjot manegai parsaoran di huria nang ditongatonga ni masyarakat, i ma hosom manang ras dendam.
9.       Ayat 18; “Ingkon haholonganmu donganmu jolma songon dirim. Sude angka patik na diginjang i dipasahat di bagasan bentuk oraora (bentuk negatif). Alai on ma pangibulan ni sude angka patik na di ginjang i. Jala songon na didok di Evangelium Lukas 10 : 27 i na dipadomu tu 5 Musa 6:5, jala dipadomu Jesus do sungkunsungkun ni siboto patik i na mandok, “Ise do donganhu goaron?”, dohot tu “umpama halak Samaria na asi roha i”. Lapatanna ndnag mardiaimbar dongan siurupan dibagasan hagogotan na masa tu dirina.
      C.      Sipahusorhusoron
    1.       Uhum ni Holong ndada holan teori, alai na umporlu ingkon do diulahon manang dipraktehon. Jala hahonaan ni holong i pe ndang holan tu dirinta, alai secara holistik do manang menyeluruh, songon panghaholongi ni Debata Ama marhite AnakNa Jesus Kristus i tu portibi on (Joh.3:16). Molo mamereng partingkian na di hasiangan on; lam tu ngalina do holong ni roha tu angka dongan jolma. Panghilalaon hajolmaon (kemanusiaan) i sandiri pe nunga lam sumurut, jala na deba lam tu magona. Sipata nunga humolong roha tu arta manang tu materi na marrumang benda mati i, sian tu dongan jolma na mangolu. Jadi turpuk on manogunogu rohanta do, asalam torang mamereng ragam ni hajahaton dohot pangalaosion di patik ni Debata na so perduli be di hubungan na denggan tu Debata dohot tu dongan jolma, marhite na lam tu hehena pangalaho panangkoon, panipuon, penindasan, penyalahgunaan huaso, na papeolhon uhum, fitnah, hosom, dendam, parmusuon, ala ni parrohaon na holan na naeng mangahut tu dirina, angka pangomoan manang paruntungan portibi on. Martanggungjawab do halak Kristen pa-luahon halak sian pangalaho i, paling saotik manjaga dirina be, asa boi malua sian angka hajahaton, manang parrohaon na songon i.
     2.       Dipangido marhite turpuk on asa saluhut bangso ni Debata, tarmasuk halak Kristen di tingki on, mangolu dibagasan habadiaon. Didok Hata ni Debata di jolo ni turpuk on (ay.2) tu bangsona: “Ingkon badia hamu, ai na badia do Ahu, Jahowa Debatamuna i!. Habadiaon i dapot dibagasan hubungan na denggan tu Debata dohot tu dongan jolma, jala tarida i dibagasan hubungan na denggan tu Debata dohot dongan jolma, jala tarida i dibagasan holong ni roha tu Debata dohot tu dongan jolma, songon na disosohon di jamita evangelium i. Habadiaon i ndang sae holan marhite na ringgas mangihuthon ritusritus, manang angka seremonial  ni halak Kristen (isarana parmingguon, partangiangan lunggu, manang angka parpunguan kategorial ni huria i), alai ingkon badia do dibagasan ngolu siganup ari, di ulaon, di parsaoran, di kekeluargaan, dohot di angka ruang lingkup parngoluan na asing. Angka halak na badia, ingkon diargahon jala diramoti do arta ni donganna, ingkon parroha na ias, parasiroha, partigor, jala parlambas ni roha maradophon saluhut angka dongan. Jadi habadiaon i ndang holan di acara pamangkeon, pangalangkaon, panghataion, dohot angka ruhutruhut parduru na asing, alai langsung do marpardomuan tu haporseaon, parrohaon, dohot sandok parngoluon siganup ari. Amen.

Jamita Epistel Minggu ROGATE – 5 Mei 2024

Sai Na Manjalo DO Nasa Na Mangido     (Setiap Orang Yang Meminta Akan Menerima) Psalmen 28: 1  – 2   a)       Huria na hinaholongan ...