Rabu, 29 Juni 2022

Jamita Minggu III Dung. TRINITATIS – 3 Juli 2022

Mangulahon na Denggan tu Saluhut Halak

Berbuat Baik Kepada Semua Orang

 

 

& Ev: Galatia 6: 1-10                            & Ep: Psalmen 66 : 1 - 9

   

  1. Dihaborhatan ni Apostel Paulus na patoluhon rap dohot si Timotius, Lukas, Tertius dohot Titus di taon 57 M manuju Filadelfia-Epesus, dibege ma naung digaori halak Jahudi Huria naung pinaojakna di Galatia onom taon naung salpu. Dihaborhatan  na paduahhon rap dohot si Timotius, Silas (Silvanus) dohot Lukas (Ul.15:41-16:10-17; 18: 22; 24: 27; Kol.4:11-14, taon 51-52 M. Ai disi dibege halak Jahudi na di Jerusalem naung lam tu toropna jongjong Huria di luat Galatia: Pisidia, Liakonia, Frigia, Isauria, Silisia, Antiokia, Ikonium, Listra dohot di kota Derba, lumobi ma na sian sipelebegu hian, songon pribumi na sian pinompar ni bangso Kalt na di Turky Tengah (halak gaul) ro ma angka guruguru Jahudi (Judaisme) mamodahon patik Hajhudion, huhut menghasut (mempengaruhi) halak Galatia, mandok: “Ia si Paulus, ndang na tutu Apostel ni Debata/ Kristus)”, ninna halak jahudi ( Gal.1: 6-9; 5:1-12.).
  2. Laho manggotapi poda haliluon na niajarhon ni Judaisme di huria Galatia on, didiktehon ma surat Galatia on (Surat Paulus na patoluhon tu huria, si onom bindu: 149 ayat) tu si Tertius asa dikirim tu Galatia, huroha ala fasih do Si Tertius didok manurat suratna na tu Roma, sian Korintus (Rom.16:22).
  3. Mansai tangkas do ditanda si Paulus dohot karakter ni halak Jahudi nang halak Galatia naung gabe ruas ni huria ni Kristus. Tinogu tu Barita na Uli naung jinamitahonna di angka kota-kota galatia si tolu bulan parjolo, dung malum sahit ni matana i (Ul.13:14-52; 14 – 16:1-8; 1 Kor.2: 1 – 3; Gal.4: 13-14):

Ø    Mansai mura dope diela guru-guru Jahudi na ro sian Jerusalem i ruas ni huria Galatia na sian bangso sipelebegu nam arragam (masyarakat majemuk) di sandok Galatia dohot Pisidia (Turky tengah, selatan, barat dohot Timur laut), mambahen gaor haporseaon ala ni poda na marasingasing i. Alai didok, halak Prigia (Indo-Jerman) do jumolo manjalo poda ni Jahudi i, dung salpu si paulus. Halak Prigia naung leleng mananda manang marsaor dohot halak Jahudi di Galatia, lumobi na di kota Ancyra (Ankara, ibu kota Turky nuaeng) mulai sian taon 200-1.200 SM, nang na di Likaonia, Kapadosia pe, na ginoaran nasida bangso Kimeri (abad-7), na manomba debata baal Sabazios, Dionisos, Kibele (Magna Mater: Ibu Agung) ni halak Galatia: isara si Maria di parugamo Katolik rupani.

Ø    Mura do tarjalo halak Frigia poda parsunaton na pinodahon ni Judaisme, mandok : “Asa tutu Kristen naung malua hamu, ingkon radotanmuna do nasa Patik ni Jahudi. Ai ndang dung maralo patik tu haporseaon, songon pinodahon ni si Paulus tu hamu”, ninna nasida. Tutu do, ninna roha ni halak Frigia, na ummaju tingki i. Ai ndang di ugamo nasida na sai laon (sipelebegu), sude angka malim ni Kibele (Magna Mater: Ibu Agung) ingkon dipaias do (Dikebiri). I do syarat utama nasida, asa boi marhalado tu Kibele. Alai marasing situtu do tu hasomalan ni ugamo na manomba Sabazios dohot Dionysos, na holan pasombu tagas ni sibuk dohot hagiot ni daging (selesra), mangallangi dohot marpesta-pesta, manortor, mardansa, marjoget, dna. (pat.Ul.14:16; 16: 6-19a; 18:2).

  1. Dibagasan turpukta on ditogutogu Apostel Paulus do huria i songon  dia marpangalaho na denggan songon halak na mangolu di bagasan gomgoman ni Tondi ni Debata. Halak na mangolu di bagasan gomgoman ni Tondi i i ma halak namanongtong mangolu di bagasan holong ni roha, Hataridaanna dipatuduhon si Paulus di turpukta on, marhite pigapiga pangalaho manang sikap diri, ima:

a)      Manogu dongan na tinggang marhite tondi na lambok (Ay.1): Diboto si paulus do ndang adong halak na sempurna marpangalaho. Manang beha pe hadengganon ni sasahalak sai adong do hahurangan ni i. Angka halak Kristen pe na boi dope “tarsulandit”, manang “tarsomong mardosa”. Alai didok si Paulus, molo adong halak na songon i, ndang laos pasombuon, manang manigor hatop uhumon. “Tarsomoong mardosa” ima na madabu tu dosa sian na so tinuntunna. Songon halak na mardalan di na landit na boi do sian na so panuntunanna tarsulandit di dalan i laos tinggang. Halak na songon i tontu ndada laos degehononhon, alai sitoguon do asa boi hot muse jongjong. Songon i do halak na tarsomong mardosa, ndang manigor hatop uhumon, alai sitoguon do nasida asa boi malua sian dosa i. Tugas ni halak Kristen naung taruli di Tond i i do mangurupi nasida asa mulak tu dalan na sintong, marhitehite “tondi na lambok”. Halambohon i do sada sian parbue ni Tondi na ingkon siparangehonon ni halak Kristen songon na tarsurat di Galatia 5: 22 i. Marhite tondi na lambok, na marlapatan do i dibagasan holong parhahamaranggion dohot haserepon. Ruhutruhut hakristenon na marojahan di parhahamaranggion do na ginohan ni roha namasihaholongan.

b)      Masiurupan mamorsan angka na dokdok i. Godang do angka boban na dokdok siporsanon ni halak Kristen. Tarmasuk do di angka tuntutan laho mangalo dosa, ro di angka hatahata dohotgodaan-godaan na ro sian duru na boi gabe siparungkilhononhon. Alai disosoi si paulus do huria i, asa masiurupan laho mamorsan angka boban na dokdok siporsanon ni ganup halak Kristen, ala marhite dalan na songon  i do hita mangaradoti patik ni Kristus. Pangibulan ni patik ni Kristus songon na tarsurat di Johannes 13: 34 i, ima roha masihaholongan: “Patik na imbaru ma hulehon tu hamu: “Naeng ma masihaholongan hamu, songon holong ni rohangku di hamu, naeng ma songon i dohot hamu masihaholongan”. Hataridaan ni roha na masihaholongan i, ima marhite na masiurupan. Mangolu dibagasan gomgoman nii Tondi ni Debata, marlapatan do i mangolu di bagasan roha na masiurupan. Marhite i do hita halak Kristen patuduhon rasa solidaritas tu angka dongan, dohoht dalan mangihuthon Kristus. Nunga jumolo Kristus patuduhon solidaritasna tu hita jolma, marhite na mangalehon dirina gabe dosa humophop hita ( 2 Korint 5: 21).

c)      Ndang jadi paburnangburnang diri: Sada pangalaho na boi mangambat halak Kristen laho masiurupan i ma pangalaho na paburnangburnang diri, manang kesombongan, ai pangalaho na songon on ndang padonokhon diri tu dongan alai na padaohon do. Jadi halak na paototohon dirina do halak na paburnangburnang diri. Ai dietong dirina tumimbo manang dumenggan sian halak na asing. Masuk tu a paburnangburnang diri do nang “kesombongan rohani”. I ma na manganggap dirina umporseaan manang dumenggan parugamaoonna sian halak na asing. Jala sai olo manguhumuhumi donganna. Cara laho mangagohon kesombongan i mangihuthon si Paulus, ndada marhite na membandinghon dirinta manang keberhasilanta tu keberhasilan ni halak na asing na taanggap tumoru sian dirinta, alai marhite na membandinghon tu a dumenggan dope na ingkon sieahanta. Marhite i ma hita ingkon sai tongtong manangkasi diri. Jala manang ise na sintong manangkasi diri ingkon sahat do tu kesimpulan, na saluhuht jolma adong be do hahurangan dohot hagaleonna di hjolo ni Debata. Laos di ondolhon si Paulus do ndang apala ringkot penilaian ni halak na asing tu dirina. Ai na manontuhon penilaian tu dirinta : Debata do. DI jolo ni Debata adong be do siporsanonna. Namarlapatan ganup halak mempertanggungjawabhon pambahenan dohot sude na niulana tu Tuhan i.

d)     Masilehonan di angka parsaulian na adong di hita: Tarida do na manongtong adong pangajarion di huria Galatia. Alai di sosohon si Paulus do songon dia tanggung-jawab ni halak Kristen tu guruna manang tu halak na mangajari dohot manogunogu haporseaon nasida. Ingkon radotan ni halak Kristen manang huria i do parsaoran na denggan tu guruna marhite na mangalehon deba sian arta manang parsaulian na adong di ibana tu guruna i. Na naeng dohonon ni si Paulus disi, i ma : “Molo adong na mangajarhon hasintongan i tu hamu, patut do molo dilehon hamu deba sian artamuna i tu ibana”. Mangolu di bagasan gomgoman ni Tondi i digombarhon do songon parsaoran na denggan tu angka hahaanggi, ima hubungan na saling berbagi. Hubungan ni guru di bagasan haporseaon dohot na niajaranna, isara nihubungan ni pandita dohot ruas na pinarmahanna, ima hubungan na masilehonan sibasabasa manang parsaulian na adong di ibana. Sahalak na manjalo pangajarion manang poda sian guruna tama mangaloas guruna i taruli sian nasa parsaulian na adong di ibana. Jala songon i guruna i tama mangalehon parsaulian na adong di ibana, Ima sipanganon partondion manang hata ni Debata. SI Paulus dison patangkashon aha naung hea didok ibana di Rom 15: 27, dohot 1 Korint 9: 11, songon i naung hea didok Tuhan Jesus di pangajarionna tu angka siseanna, ima na mandok: “Tama do marupa angka pangula.” Jala halak na manjalo pangajarion sian guruna i, tama mangihuthon hata dohot tiruan na nilehon ni guruna i, jala ingkon sai marusaha mangeahi parngoluon na lam tu dengganna.

e)      Unang marnaloja mambahen na denggan, ai manggotil dohita muse di tingkina; dison tarida peringatan na koras sian si Paulus. Nasa na taula patar do i dijolo ni Debata jala na ingkon pertanggung-jawabhononta diadopanNa. Ndang boi Debata paotootoon, manang leaan. “Ai ia i disabur halak, i do  gotilonna”. Sahalak partani nnaeng manabur manang manuan boni, ingkon jolo dipillit do tano na denggan bahen inganan panaburan manang panuanan niboni i. Jala molo disabur boni na manghirim do ibana di hasil na sagodanggodangna. Manabur hira dos do i dohot penanaman modal di angka partigatiga manang pengusaha, jala na tong manghirim di pangomoan na godang sian modal na tinanomna i. Dison dipatudos si paulus do angka pambahenan dohhot pangulaonta tu namanabur. Molo manabur halak tu daging, na manghirim do ibana di hasil na denggan sian dirina sandiri. Alai na manghorhon hamagoan do i, ai na laho mago jala busuk do daging i. Alai angka na manabur tu tondi, manghirim do hasil sian tondi i, ima hangoluan na saleleng nilelengna. Na manabur tu Tondi na marlapatan do i, marparange hombar tu panogunoguon nitondi i, jala marparbuehon angka parbue ni Tondi i (Gal.5: 22). Halak na mangolu dibagasan gomgoman ni Tondi, ndang  marnaloja mambahen angka na denggan. Marparange hombar tu panogunoguon ni Tondi, marlapatan mangula angka na hasea tu dongan jolma. Didok si paulus, angka na mambahen na denggan, i do angka na manabur tu Tondi, jala na manggotil muse di tingkina sian Tondi i, hangoluan na saleleng nilelengna. Di tingkina na nidokna, i ma di ari paruhuman i. Disi ma lehonon ni Debata upa ni angka halak na mangolu di bagasan Tondi i, ima ngolu na salelengnilelengna, asal ma unang pargale hita nuaeng.

f)       Dilehon Debata do di hita kesempatan laho mangula angka na denggan di ngolunta on, ima tingki parasian, andorang so ro dope ari paruhuman i. Jadi ingkon pangkeonta do kesempatan i sadenggandengganna. “Alai gumodang ma tu donganta sahaporseaon”.  “Dongan sahaporseaon”, na nidok si Paulus ima halak naung manjalo barita na uli i dibagasan haporseaon, naung gabe sada keluarga dibagasan Kristus, keluarga ni Debata (pat. Mark.3:32-35; Ep.2:19), angka naung masuk tu huria i. Molo didok si paulus songon i, ndang na gabe mangorui lapatan ni holong na niajarhon ni Jesus, na so mambolati jolma haholongan i. Alai maksud ni si Paulus disi, asa jumolo ma taulahon holong i di lingkunganta, di lingkungan ni huria i. Disi do hita pasomalsomalhon dirinta laho mangulahon na denggan. Ndang mungkin hita mambahen na denggan tu luar, molo so tarulahon hita dope na denggan di lingkunganta, dibagasan huria i. Laos domu tusi do, molo ndang adong pambahenanta na dneggan tu luar, gabe sompit do holong ni roha i, jala boi bergeser tu roha diri manang egoisme, na holan mamaingkirhon diri dohot golonganna sandiri. Amen.

Jamita Evangelium Minggu EXAUDI (Sai tangihon ma soarangku, Ale jahowa- Pslm.27:7)– 12 Mei 2024

Hatuaon ni Halak Partigor     (Kebahagiaan Orang Benar) Psalmen 1 : 1  – 6   1)       Ia turpukta on ima patujolo ni sude psalmen (1...